Nowe przepisy o ochronie sygnalistów – obowiązek dla firm od 25 września 2024 r.
Od 25 września 2024 r. wszystkie firmy zatrudniające co najmniej 50 pracowników muszą wdrożyć wewnętrzne procedury dotyczące ochrony sygnalistów. Nowa ustawa nakłada na pracodawców obowiązek stworzenia bezpiecznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości oraz ochrony osób, które ujawniają różnorakie nadużycia w firmach, w tym dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
Celem nowych przepisów jest zapewnienie możliwości zgłaszania naruszeń prawa oraz zagwarantowanie bezpieczeństwa dla osób dokonujących zgłoszeń w miejscach pracy. Ustawa z 14 czerwca 2024 r. wprowadza nowe procedury, zobowiązując przedsiębiorców do ich wdrożenia oraz zapewniając ochronę przed działaniami odwetowymi wobec sygnalistów. Ochrona przysługuje nie tylko obecnym pracownikom, ale również tym, którzy zakończyli współpracę z firmą lub uczestniczyli w procesie rekrutacyjnym.
Ochrona sygnalistów przysługuje od momentu zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem, że sygnalista miał uzasadnione podstawy sądzić, że zgłaszana informacja jest prawdziwa i dotyczy naruszenia prawa.
Sygnaliści – kluczowi w walce o uczciwość i przejrzystość
Sygnaliści to osoby, które chcą swoimi działania przyczynić się do poprawy sytuacji w firmach i instytucjach. Nowe przepisy, wspierane przez dostępne procedury zgłaszania nieprawidłowości, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, tworzą środowisko, w którym pracownicy mogą bezpiecznie zgłaszać naruszenia, a przedsiębiorstwa mają narzędzia do skutecznego reagowania na te zgłoszenia. Sygnalistami mogą być pracownicy, zatrudnieni w różnych formach, także na umowy cywilnoprawne, pracownicy tymczasowi, praktykanci, współpracujący przedsiębiorcy, członkowie zarządu, a nawet wolontariusze.
Jakie naruszenia mogą zgłaszać sygnaliści?
Ustawa obejmuje szeroki zakres naruszeń, które mogą być zgłaszane – od korupcji i oszustw finansowych po naruszenia dotyczące ochrony środowiska, zdrowia publicznego, ochrony danych osobowych czy przeciwdziałania praniu pieniędzy. Choć dyskryminacja nie jest bezpośrednio wymieniona w przepisach, niektóre jej formy mogą podlegać zgłoszeniom, jeśli naruszają przepisy prawa Unii Europejskiej.
Procedury zgłaszania naruszeń prawa
Nowe przepisy przewidują trzy podstawowe procedury zgłaszania nieprawidłowości:
- Procedura zgłoszeń wewnętrznych – system zgłaszania naruszeń w ramach firmy, obowiązkowy dla przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 50 pracowników.
- Procedura zgłoszeń zewnętrznych – zgłaszanie nieprawidłowości do instytucji publicznych, takich jak Rzecznik Praw Obywatelskich.
- Ujawnienie publiczne – stosowane w wyjątkowych sytuacjach, gdy inne formy zgłaszania nie przyniosły efektów.
Sygnaliści mają możliwość wyboru ścieżki zgłoszenia, a zgłoszenie zewnętrzne może być złożone bez konieczności wcześniejszego zgłaszania wewnętrznego.
Ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi
Najważniejszym elementem ustawy jest ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawców. Przedsiębiorcy nie mogą stosować wobec sygnalistów działań takich jak wypowiedzenie umowy, obniżenie wynagrodzenia, pominięcie przy awansach, stosowanie mobbingu czy utrudnianie podnoszenia kwalifikacji.
W przypadku złamania przepisów sygnalista może ubiegać się o odszkodowanie w wysokości co najmniej przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego roku. Ochrona obejmuje również osoby pomagające sygnaliście oraz podmioty wspierające ujawnianie nieprawidłowości.
Wdrożenie nowych procedur – obowiązek przedsiębiorców
Firmy zatrudniające co najmniej 50 pracowników są zobowiązane do wprowadzenia procedur zgłaszania nieprawidłowości. Przepisy te muszą być skonsultowane z pracownikami, a procedury wejdą w życie po 7 dniach od ich ogłoszenia. Przedsiębiorstwa, które zignorują nowe przepisy, narażają się na kary finansowe, a nawet zawieszenie działalności.
Nowe przepisy mają na celu poprawę przejrzystości i etyki w biznesie, co w dłuższej perspektywie może przynieść korzyści zarówno firmom, jak i ich pracownikom.
Jeśli potrzebują Państwo procedury w zakresie zgłaszania nieprawidłowości i ochrony sygnalistów, zapraszamy do kontaktu na info@delphi.edu.pl.
